Eunomia - Rozwój Zrównoważony - Sustainable Development

RACIBORSKIE CENTRUM KULTURY JAKO OŚRODEK ANIMACJI, INSPIRACJI ORAZ ROZWOJU KULTURY W SPOLECZNOŚCI LOKALNEJ

Ludmiła Nowacka — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

Raciborskie Centrum Kultury to jednostka samorządu terytorialnego,
która od wielu lat prowadzi szeroką działalność kulturalno-oświatową dla bardzo
zróżnicowanych odbiorców. Inicjuje, inspiruje do działalności kulturotwórczej raczej
poprzez amatorski ruch artystyczny i szeroką współpracę ze środowiskiem lokalnym.
Chętnie współtworzy i realizuje różne programy i projekty. Dzięki bogatej bazie
oraz profesjonalnej kadrze osiąga w tej działalności szereg sukcesów. Celem badań było
określenie zakresu ciągłości i zmian działalności kulturalnej placówki ważnej w lokalnej
polityce kulturalno-oświatowej. Zbierając materiał badawczy, wykorzystano techniki
analizy dokumentów i wywiadu z pracownikami instytucji. Ważna była również uczestnicząca
obserwacja (trwająca od wielu lat).

HISTORIA BRONI CHEMICZNEJ – NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA W ASPEKCIE SKUTKÓW JEJ ROZPRZESTRZENIANIA

Agnieszka Nowok — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

Artykuł dotyczy historii powstania i użytkowania broni chemicznej
– jednej z najniebezpieczniejszych form broni masowego rażenia. Omówione
zostały początki używania tej broni w starożytności, średniowieczu, aż po XIX wiek,
w którym nastąpił gwałtowny rozwój w dziedzinie chemii. Szczególną uwagę poświęcono
wykorzystaniu broni chemicznej podczas I wojny światowej – od nieudanych prób
w Neuve-Chapelle, przez masowe ataki gazowe pod Ypres, Bolimowem i Sommą.
Omówiono również rozwój i zastosowanie cyklonu B w niemieckich obozach zagłady
w czasie II wojny światowej oraz wykorzystanie broni chemicznej przez Japonię i incydent
w Bari. Artykuł porusza także problem powojennego zatapiania broni chemicznej
w Morzu Bałtyckim oraz jej późniejsze użycie w konfliktach zbrojnych XX i XXI wieku.
Celem pracy było ukazanie ewolucji broni chemicznej oraz metod walki przy jej
użyciu.

ANALIZA AGENDY-SETTING W 15. ROCZNICĘ KATASTROFY SMOLEŃSKIEJ W GŁÓWNYCH WYDANIACH WIADOMOŚCI WYBRANYCH STACJI TELEWIZYJNYCH

Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

W artykule zostały przeanalizowane główne wydania wiadomości
wybranych stacji telewizyjnych, takich jak: Polsat, TVN, TV Republika, TVP oraz
TRWAM. Skupiono się na analizie agendy-setting, czyli pierwszych 10 minut przekazu
informacji w wyżej wymienionych stacjach. Szczególną uwagę poświęcono materiałom
związanym z 15. rocznicą katastrofy smoleńskiej, która miała miejsce 10 kwietnia
2010 roku. Szeroko komentowane w analizowanych przekazach były również tematy
związane ze zbliżającą się debatą prezydencką. Celem pracy było przedstawienie różnic
związanych ze sposobem przekazywania informacji przez różne telewizje.

ANALIZA PRZEKAZU TREŚCI W GŁÓWNYCH WYDANIACH WIADOMOŚCI NAJWAŻNIEJSZYCH STACJI TELEWIZYJNYCH W DNIU 15. ROCZNICY KATASTROFY SMOLEŃSKIEJ

Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

W artykule przedstawiono porównanie przekazu medialnego dotyczącego
15. rocznicy katastrofy smoleńskiej w głównych wydaniach wiadomości pięciu stacji telewizyjnych:
TVP1, TVN, Polsat, TV Trwam i TV Republika. Zwrócono uwagę na dobór
tematów, ton narracji, obecność komentarzy politycznych oraz emocjonalne nacechowanie
materiałów. Analiza ukazuje różnorodność podejść redakcyjnych i wpływ mediów
na odbiór wydarzeń historycznych.

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W ŚWIADOMOŚCI SPOŁECZNEJ – BADANIE RÓŻNIC POKOLENIOWYCH I WYZWAŃ ZWIĄZANYCH Z EDUKACJĄ SPOŁECZNĄ

Sylwia Jurkowska — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

Celem artykułu jest analiza poziomu świadomości społecznej
na temat zrównoważonego rozwoju w różnych grupach wiekowych oraz identyfikacja
barier w dostępie do informacji i edukacji ekologicznej. Na podstawie badań własnych
oraz danych z raportów (CBOS, ESG Monitor, IPSOS) przedstawiono zróżnicowanie
wiedzy i zaangażowania w tematy związane z ochroną środowiska wśród młodzieży,
osób dorosłych oraz seniorów. Szczególną uwagę poświęcono wykluczeniu informacyjnemu,
które dotyka głównie osoby starsze i mniej wykształcone. Artykuł wskazuje na
potrzebę zindywidualizowanego podejścia do edukacji ekologicznej oraz konieczność
opracowania skuteczniejszych metod dotarcia do różnych grup społecznych. Omówiono
także problem manipulacji informacją, niedoskonałości systemu edukacji oraz znaczenie
rzetelnej komunikacji społecznej w kontekście globalnych zagrożeń środowiskowych.

(NIE)ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ DZIECKA UMIESZCZONEGO W RODZINIE ZASTĘPCZEJ

Mirela Lubińska-Tomczak — Mon, 15 Dec 2025 00:00:00 +0100

Każde dziecko winno wychowywać się w środowisku przyjaznym
i bezpiecznym. Pomimo przekonania o nadrzędnej roli rodziny biologicznej, wiele
dzieci każdego roku postanowieniem sądowym umieszczanych jest w pieczy zastępczej.
Głównym powodem ograniczeń władzy rodzicielskiej jest niewydolność opiekuńczowychowawcza
rodziców. Dla większości małoletnich wyprowadzka do rodziców zastępczych
to bardzo trudne i traumatyczne doświadczenie. Ciężko jest im się pogodzić ze
stratą, czują lęk i strach. Nie rozumieją co się stało; dlaczego nie mogą być już razem
z rodzicami i dlaczego ktoś nagle każe im mieszkać z „ciocią i wujkiem”. Powoduje to
szereg zachowań destrukcyjnych (dla siebie i otoczenia), z którymi rodziny zastępcze
muszą sobie poradzić. Przyjęcie nieletniego w progi swojego domu to kolejne wyzwanie,
któremu rodzice zastępczy muszą podołać. Ponadto piecza zastępcza winna zapewnić
dziecku z heterogenicznymi zaburzeniami poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa, dbać
o jego rozwój we wszystkich sferach oraz budować lub utrzymywać więź z rodziną biologiczną.
Niestety czasem stan deprywacji norm i potrzeb, wyniesiony z domu rodzinnego,
uniemożliwia rodzinie zastępczej działania kompensacyjne lub naprawcze.

RÓWNOŚĆ PŁCI W BADANIACH KLINICZNYCH – ASPEKTY PRAWNE

Jagoda Cholewa — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

Artykuł analizuje prawne i etyczne aspekty przeprowadzania
badań klinicznych, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki reprezentacji obu płci.
Wskazano, że niedostateczny udział kobiet w badaniach klinicznych obniża jakość danych
naukowych, zwiększa ryzyko działań niepożądanych oraz narusza konstytucyjną
zasadę równości w dostępie do świadczeń zdrowotnych. Omówiono zarówno regulacje
unijne, jak i przepisy krajowe. Podkreślono także konieczność wprowadzenia bardziej
precyzyjnych rozwiązań prawnych, które zapewniłyby równą reprezentację płci w badaniach
klinicznych.

EKSPERYMENT INTELEKTUALNY – DIALOG ZE SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ – CHATGPT-EM W ASPEKCIE ZARZĄDZANIA EDUKACJĄ ORAZ METODOLOGIĄ BADAŃ

Henryk A. Kretek, Janusz Dworak — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

W artykule przedstawiono sposób zastosowania w praktyce
eksperymentu intelektualnego. Jego zastosowanie jest bezpośrednio związane z dialogiem
menadżera z ChatGPT-em, co umożliwia zadawanie temu sparametryzowanemu
modelowi matematycznemu (ChatGPT) serii pytań na dany temat. Pozyskane odpowiedzi:
poszerzają wiedzę, zmieniają perspektywę postrzegania problemu oraz umożliwiają
tworzenie innowacji, praktycznie w każdej dziedzinie funkcjonowania przedsiębiorstwa,
organizacji czy instytucji. W pierwszej części scharakteryzowano eksperyment intelektualny
jako mix eksperymentu myślowego, teorii ugruntowanej i emergencji. Ponadto pokazano
tu miejsce eksperymentu intelektualnego w strukturach kształcenia uniwersyteckiego.
Druga część artykułu składa się z kilku egzemplifikacji, których celem jest zaprezentowanie
sposobu zadawania abstrakcyjnych pytań i analizowanie odpowiedzi w kontekście
przekraczania tradycyjnych schematów postrzegania znanych pojęć, w tym między
innymi z dziedziny fizyki. Ten zabieg jest aktywnym ćwiczeniem wprowadzającym
do praktycznego sposobu generowania innowacji i innowacyjnych rozwiązań. Trzecia
część to raport z badań ankietowych i fokusów prowadzonych wśród studentów na temat
sposobów wykorzystania ChatGPT-a na różnego typach konwersatoriach. Ostatnia część
to przykład praktycznego dialogu między menadżerem a ChatGPT-em.

OBAWY PRZED UTRATĄ ZIEM ZACHODNICH W POLSKIEJ PUBLICYSTYCE POWOJENNEJ LAT 40. XX WIEKU

Natalia Klimaschka — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

W artykule przeanalizowano, w jaki sposób w publicystyce
polskiej po II wojnie światowej przedstawiano problem trwałości zachodnich granic Polski.
W tekstach publikowanych na łamach prasy krajowej i emigracyjnej podkreślano zarówno
zagrożenie niemieckim rewizjonizmem, jak i obawy o niejednoznaczną postawę
Wielkiej Brytanii oraz Stanów Zjednoczonych wobec polskich nabytków terytorialnych.
Publicyści wskazywali na znaczenie Ziem Zachodnich dla bezpieczeństwa Polski i równowagi
w Europie, a także na konieczność ich szybkiego zasiedlenia. Analiza ukazuje
także, że zarówno niezależna prasa w kraju, jak i publicystyka emigracyjna, akcentowały
rolę Związku Radzieckiego jako jedynego gwaranta utrzymania zachodnich granic, co
w kolejnych dekadach stało się jednym z filarów narracji politycznej PRL. Z perspektywy
współczesnej widoczne jest, że debata publicystyczna tamtego okresu nie tylko odzwierciedlała
ówczesne zagrożenia polityczne i gospodarcze, lecz także kształtowała
długofalową polską argumentację w sporze o zachodnią granicę, który zakończył się
formalnie dopiero w 1990 roku.

INNOWACYJNE MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DO NAUKI JĘZYKA SŁOWACKIEGO JAKO OBCEGO: INTEGRACJA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEJ EDUKACJI JĘZYKOWEJ

Ružena Čiliaková — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

Autor omawia znaczenie aspektów kulturowych jako elementów
wspierających nauczanie języka słowackiego jako języka obcego. Badania koncentrują
się na opiniach i praktykach pedagogicznych nauczycieli języka słowackiego oraz
wolontariuszy pracujących za granicą na różnych poziomach edukacji. Celem było zbadanie
ich poglądów, w jakim stopniu uznają kontekst kulturowy za podstawę nauczania
oraz jakie metody i podejścia stosują, aby je zintegrować w procesie pedagogicznym.
Wyniki wskazują, że większość respondentów postrzega kontekst kulturowy jako kluczowy
czynnik motywujący uczniów, rozwijający ich umiejętności językowe i pogłębiający
zrozumienie międzykulturowe. W tym kontekście zasady edukacji na rzecz zrównoważonego
rozwoju odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu strategii nauczania, które
integrują dziedzictwo kulturowe w edukację językową, wspierając długoterminową kompetencję językową i międzykulturową wśród Słowaków żyjących za granicą. Niemniej
jednak wskazują także na pewne wyzwania, takie jak brak odpowiednich materiałów
dydaktycznych lub czasochłonność przygotowania do zajęć. Autor przedstawia system
materiałów edukacyjnych "Bawimy się po słowacku o Słowacji" (Hráme sa
o Slovensku po slovensky) jako innowacyjne materiały dydaktyczne do nauczania języka
słowackiego jako języka obcego (głównie dla Słowaków żyjących za granicą) jako wyniki
projektu finansowanego przez Ministerstwo Edukacji, Badań, Rozwoju i Młodzieży
Słowacji.

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA STUDENTÓW WYBRANYCH UCZELNI WE WSCHODNIEJ SŁOWACJI PO ZŁAGODZENIU OBOSTRZEŃ ZWIĄZANYCH Z PANDEMIĄ COVID-19

Agata Horbacz, Richard Melichar, Ľuboš Vojtaško, Dávid Kaško, Ján Junger — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

Długotrwała bezczynność fizyczna obniża sprawność, zwiększa
ryzyko chorób metabolicznych, sercowo-naczyniowych i onkologicznych. Celem
badania była analiza aktywności ruchowej studentów uczelni we wschodniej Słowacji po
pandemii COVID-19 przy użyciu kwestionariusza IPAQ. Uwzględniono 253 ankiety studentów Uniwersytetu Pavla Jozefa Šafárika (UPJŠ) i Politechniki w Koszycach (TUKE),
badając także czas spędzany w pozycji siedzącej. Wyniki wykazały istotne różnice
w intensywnej aktywności (p < 0,05), natomiast w umiarkowanej, niskiej i całkowitej aktywności
nie stwierdzono różnic. Studenci UPJŠ spędzali znacznie więcej czasu w pozycji
siedzącej zarówno w dni robocze (p < 0,05), jak i w weekendy (p < 0,001). Otrzymane
dane podkreślają konieczność promowania regularnej aktywności fizycznej i tworzenia
odpowiednich warunków do jej podejmowania w środowisku akademickim jako
ważnego elementu zdrowego stylu życia po pandemii.

DOKUMENT PROGRAMOWY W KONTEKŚCIE EDUKACJI JĘZYKA MNIEJSZOŚCI

Mária Hušlová Orságová — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

Niniejszy artykuł ma na celu zbadanie podobieństw i różnic
w dokumentacji programowej między Republiką Słowacką a prowincją Ontario (Kanada)
w kontekście nauczania języków i mniejszości etnicznych, koncentrując się na tym,
jak reprezentowane są te mniejszości etniczne. Celem tego badania jest zidentyfikowanie
obszarów wymagających poprawy w zakresie edukacji językowej mniejszości romskiej
w kontekście słowackiego systemu edukacji.

PRZEJŚCIE DZIECI Z PRZEDSZKOLA DO SZKOŁY PODSTAWOWEJ PORÓWNANIE WARUNKÓW W REPUBLICE CZESKIEJ, RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ I REPUBLICE SŁOWACKIEJ

Milena Lipnická, Karin Fodorová, Kornelia Solich — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

Celem badania porównawczego było opisanie i porównanie
warunków organizacyjnych przejścia dzieci z przedszkola do szkoły podstawowej w zakresie
oceny gotowości szkolnej, przyjmowania dzieci do szkoły podstawowej, postępowania
w przypadku odroczenia obowiązku szkolnego i edukacji dzieci z odroczonym
obowiązkiem szkolnym w Republice Czeskiej, Rzeczypospolitej Polskiej i Republice
Słowackiej. Badanie porównawcze zostało oparte na jakościowej analizie treści dokumentów
legislacyjnych i programowych, oficjalnych dokumentów ministerstw edukacji
oraz publikacji badawczych. Wybór tych krajów jest uwarunkowany ich geograficzną
i historyczną bliskością, podobnym rozwojem systemów edukacyjnych, a jednocześnie
różnymi podejściami pedagogicznymi w procesie wczesnej edukacji. Organizacja przejścia
dzieci z przedszkola do szkoły podstawowej jest bardzo podobna w badanych krajach.
Wynika to również ze wspólnej europejskiej orientacji na edukację włączającą oraz
porównywalnych kontekstów gospodarczych i politycznych. Różnice występują w wieku
dzieci z odroczonym obowiązkiem szkolnym oraz w formach kształcenia tych dzieci
w przedszkolu i szkole podstawowej. Proces diagnozowania predyspozycji szkolnych
jest w Polsce uregulowany prawnie, podczas gdy w Czechach i na Słowacji jest on pozostawiony
głównie odpowiedzialnemu podejściu nauczycieli przedszkolnych. Na podstawie
diagnozy pedagogicznej mogą oni doradzać przedstawicielom prawnym w zakresie
oceny zdolności szkolnych dziecka w odpowiednich poradniach. Umożliwia to uzyskanie
większej ilości informacji na temat kompetencji szkolnych dziecka w celu podjęcia
najlepszej możliwej decyzji w najlepszym jego interesie. Badanie porównawcze jest wynikiem
projektu KEGA nr 001UMB-4/2025.

NIE NISZCZYĆ FUNDAMENTÓW

Joanna Kapica-Curzytek — Fri, 31 Oct 2025 00:00:00 +0100

Zapewne nie trzeba przedstawiać autorki eseistycznej książki pt. „Faszyzm. Ostrzeżenie”.
Madeleine Albright (1937-2022) urodziła się w rodzinie dyplomaty w przedwojennej Czechosłowacji
jako Jana Korbelová. Podczas drugiej wojny światowej Korbelowie przebywali
w Wielkiej Brytanii. Wrócili do reaktywowanej Czechosłowacji, ale dla ojca, reprezentującego
demokratyczne poglądy, nie było już miejsca w nowej politycznej rzeczywistości,
zdominowanej przez komunistów. Pod koniec 1948 roku Jana wyjechała z rodziną do USA
i po uzyskaniu tam azylu politycznego została naturalizowaną Amerykanką. Promotorem
jej doktoratu był Zbigniew Brzeziński, politolog, mający na swoim koncie wiele dokonań
między innymi w dziedzinie dyplomacji i geostrategii. Ukoronowaniem wybitnej kariery
politycznej Madeleine Albright było stanowisko sekretarza stanu USA, które objęła (podczas
drugiej kadencji prezydenta Billa Clintona) w 1997 roku jako pierwsza kobieta w historii
kraju.